Á meðan laufin sofa liggja spaðarnir andvaka

Boðflennan#2
Á dögunum fékk ég hugstrump að nýjum dagskrárlið er hinn bolvíski Spassky; Magnús Pálmi Örnólfsson, ruddist inn á þessa bloggsíðu með fróðleik og djöfulgangi. Hef ég í framhaldi af því ákveðið að vera með dagskrárlið sem gengur út á að útskýra hvaðan orðatiltæki/spakmæli eru tilkomin, þ.e.a.s söguna á bak við spakmælið. Í flestum tilfellum verða þetta spakmæli sem maður skilur, veit hvernig á að beita en hefur ekki hugmynd um hvað þau þýddu í raun og veru á fornmálinu. Samningar hafa tekist á milli Bloggs fólksins og Mentors míns; Gunnars Sigurðssonar frá Ólafsvík, enda hann orðinn einn af okkar lærðustu mönnum. Gunnar hefur áður kveðið sér hljóðs á þessari síðu við miklar vinsældir. Fyrsta fyrirspurn sem ég sendi honum var um máltækið: Sjaldan er flas til fagnaðar. Góða skemmtun:

Sæll Cris Bol-c-vikki.
Þá brugðust krosstré sem önnur en ég reyni að sína heilt kák í stað hálfkák
og svara þeirri beiðni sem fyrir mig hefur verið lagt. Til að byrja með er
brýnt að velta fyrir sér merkingu og tilgang orðtaka. Samkvæmt fræðunum eri
þau brúkuð í óeiginlegri merkingu, þ.e.a.s. þau krefjast samhengis til að
merking þess skiljist. Þessu er ég algjörlega ósammála, og tel brýnt að nota hvað orðtak sem er við hvaða tækifæri sem er. Þannig er alltaf hægt að bera fyrir svörum. Nýlegt dæmi er að í vinnu mína hringdi maður og spurði um verð á fasteign. Þar sem
ég er menntaður í rannsóknum og fræðistörfum þá svaraði ég honum með ákveðnum, djúpum, sterkum raddblæ;

"sjaldan er flas til fagnaðar"

Til að gera langa sögu stutta þá sagði viðskiptavinurinn að það væri best jú
að kaupa eign sem væri ekki á þessu svæði. Þannig er alltaf hægt að beita orðtökum til að draga úr samræðum eða stýra þeim í þá átt sem við á.

Sjaldan er flas til fagnaðar er umrætt orðtak. Til að njörva niður
útskýringar á orðtökum er brýnt að skoða allar hliðar þess. Sjaldan merkir
ekki alltaf heldur stundum. Þannig að flas er stundum til fagnaðar en oftast
er flas ekki til fagnaðar, þó slíkt geti hent. Flestir veða fyrir flasi einhvern tíman á lífsleiðnni og þykir þá mönnum það miður, oftast en ekki alltaf því flasið er eins og máltakið segir sjaldan til fagnaðar.

Þar sem flas er til ófagnaðar, í flestum en þó ekki öllum tilvikum, þá er
ljóst að hér er um neikvætt orð að ræða. Hver vill flas sér til framdráttar?, Hvaða heimili ber með sér hlýtt og gott flas, flosi, flasa, flos, flón, flóð og flagð, flökurt. Orð sem eru með fl í byrjun er neikvæð. Þannig eru flas og slys förunautar, og flas er falli næst. Flas er án efa veðbjóður einn, enda getur veðbjóður ekki verið til fagnaðar, ekki alltaf heldur sjaldan. Saga uppruna neikvæðu merkingar flasins hefur oftar en ekki verið rakin meðal fræðimanna;

"réttu mér flasið strákur"....
"nei pabbi, nei pabbi,"...
"nú hvurn andskotann vanhagar þig um verkfærni sonur" ...
"já en pabbi...! já en pabbi...!"
"Þegiðu sonur og ekker já en...já en...já en HVURN DJÖFULL VANHAGAR
VERKFÆRNI ÞÍNA"
"Pabbi minn...ég get ekki komið með flasið....mér er illt"
"ER ÞÉR HVAÐ? (hæðingstónn) er þér hvurn djöfuls stórkyrta og klafabeinn"
"Það vei ég eigi minn faðir nema flasið reynist þér um of við AAAAAAAA"
"HA? HVAÐ MEINIÐ ÞÉR SKÖGULSONUR TÍKARSPENI?"
"Faðir, faðir æsið ei múginn með marðarorðum þínum"
"Puff og skítt og veðbjóður og drullastu með flas til mín svo hægt sé að
verkloka degi af dröngnum orðum"
...tók þá sonur flas upp, gekk í átt föður síns og makaði hann svo miklu
flasi á föður sinn að sjaldan hefur það verið til fagnaðar upp frá því.

Fyrir þá sem hafa frekari áhuga á uppruna merkingarinnar er bent á Marcus

kv. Mentor síður haldari